VIJFHEERENLANDEN - Zij zagen met eigen ogen dat vrijheid alles behalve vanzelfsprekend is. Op Nationale Veteranendag kijken we met drie regiogenoten terug op hun tijd in dienst. Van Nieuw-Guinea en Syrië tot Afghanistan. "Iedereen is graag vrij, maar de meesten vergeten dat het niet vanzelf komt."

Meer dan 100.000 Nederlanders maakten zich als militair hard voor de vrede. Vandaag, op Nationale Veteranendag, krijgen zij een bedankje voor hun inzet. En ja, dat stukje erkenning doet veel goed, lacht Heimert Horbeek (80)."Ja, al klinkt het wel een beetje gewichtig hè? Mensen van de krijgsmacht kunnen niet zo goed met complimenten omgaan. Tegen onrechtvaardigheid strijden is gewoon ons werk."

Topdag
Het is normaal gesproken een topdag voor de Leerdammer. Met zijn maten komt hij jaarlijks bijeen om over hun diensttijd te praten. Maar door corona al voor het tweede jaar op rij niet. Heel jammer, vindt hij. "Juist het delen van verhalen is zo belangrijk. Militairen zijn een ster in dingen opkroppen. Ik liep er ook niet mee te koop. Met zulke dingen wilde ik mijn vrouw niet belasten."

Horbeek ging als "jonkie" de hele wereld over. "Van Nieuw-Guinea tot Marokko. Zeker dat laatste land blijft me altijd bij. Het is wat in de vergetelheid geraakt, maar op een februaridag in 1960 was er een plotse aardbeving in Agadir. 15.000 doden vielen er. Wij werden ingeschakeld om die mensen naar hun laatste rustplaats te brengen. Ik kan je niet uitleggen hoeveel impact zoiets op je heeft. Zelfs tussen de duizenden doden moest ik sterk blijven, terwijl je eigenlijk in een zee van verdriet zit."

Afghanistan
Leg maar eens uit wat je hebt meegemaakt. Dat blijkt een veelvuldig terugkomend thema in de veteranenwereld. Mark Boss (34) uit Vianen weet er alles van. Tijdens zijn missie naar Afghanistan in 2006 zag hij meer ellende dan hij ooit had kunnen bedenken. "Ik was 18 en ging erheen met het idee de wereld beter te maken. Toen ik daar eenmaal was, zag ik dat het heel anders was dan ik had voorgesteld."

Vuurgevechten, gewonde vrienden en zieke kinderen. Boss bleef er ’s nachts wakker van liggen. "Zeker nadat ik weer terug kwam in Nederland. Mijn lontje werd korter, ik was snel overprikkeld. Ik merkte dat ik veranderde. Met mijn opleiding denk je dan: dat is een teken van zwakte, kom óp."

PTSS
Bij de Vianees werd later posttraumatische stressstoornis (PTSS) vastgesteld. "Ik loop nog steeds bij een psycholoog. Zoveel impact heeft die tijd op me gehad. Ik praat er niet graag over, maar die openheid is wel belangrijk, denk ik. Dat mensen echt doorhebben dat die stress niet uit het niets is gekomen."

En toch: Boss zou het zó overdoen. Daar functioneerde hij op zijn best, zegt hij. "Daar, bij het korps mariniers, was waar ik voor ben bestemd. Het blijft het mooiste beroep dat er is. Daarom deed het pijn om de dienst te verlaten, dat beroep zit gewoon diep in je."
Dat Nederland na bijna twintig jaar Afghanistan verlaat, vindt hij moeilijk. "Het voelt voor ons alsof we daar voor niets zijn geweest. Maar ja, dat is ook ons werk, hè. Je hebt altijd met politiek te maken."

Speciale dag
Denk vandaag een beetje extra aan al die veteranen, stelt Jan Bruning (75). De Vianees maakt zich daar al tijden hard voor. "Soms wordt er gedacht: we hebben een krijgsmacht en ze doen maar. Zo’n speciale dag zorgt ervoor dat er iets meer erkenning komt. Tenminste, dat hoop ik."

Bruning werd zelf onder meer naar Syrië uitgezonden, waar hij in de jaren zeventig met een VN-baret opereerde. Zelf heeft hij – naar eigen zeggen – het geluk dat hij weinig verdriet is tegengekomen. "Dat is bij andere makkers een compleet ander plaatje, hoor. Het is ook best een drempel om erover te praten. Je vindt al gauw dat je er niet over mag klagen."

'Vrijheid is het grootste goed'
Geen veteraan zonder verhaal, zegt hij altijd. "Ja, dat is een feit. Niet iedereen wil die delen, maar dat is ook prima. Gelukkig is er de laatste tijd wel veel meer aandacht voor PTSS. In onze tijd werden zulke dingen nog helemaal niet vastgesteld, terwijl je wél ellende had meegemaakt."

Leerdammer Horbeek vertelt zijn verhaal in ieder geval – inmiddels – graag. "Vertellen over je ervaringen is ook het delen van meer bewustzijn over vrijheid. Dat is het grootste goed dat een mens kan bezitten. Hopelijk realiseren mensen zich dat vandaag ook een beetje meer."

Veteranendag op afstand
Geen defilé, medaille-uitreiking of een gevuld Malieveld. Toch wordt Veteranendag de gehele zaterdag op afstand gevierd. Op NPO2 is een openingsceremonie vanuit de Koninklijke Schouwburg te zien, vanaf 12.35 uur. Op zondag wordt een muzikaal eerbetoon aan veteranen uitgezonden bij Omroep MAX, om 18.10 uur.


Samenwerking SRC & RTV Utrecht.

Deel dit artikel op Facebook: