VIANEN - Eerst een schedel, toen nog één en nog één... De vondst van het eeuwenoude massagraf in Vianen is zo bijzonder, dat het het internationale nieuws haalt. Een terugblik op een jaar vol onderzoeken, allemaal om het antwoord op die ene vraag te vinden: wie o wie zijn de jongens die misschien wel 200 jaar in een stukje Vianese grond lagen?
Hans Kluit kan er nog steeds niet over uit. Als lid van de historische vereniging in Vianen is hij "uiteraard" van de partij als eind 2020 een enorme archeologische ontdekking wordt gedaan. "Ik weet het nog als de dag van gisteren. Sta je daar om te kijken naar werkzaamheden aan de gracht, gaan er - floep - allemaal botjes de gracht in. Dan schrik je ook. Blijkt het om een giga-ontdekking te gaan van 81 skeletten. Nou, daarvan sta je met je oren te klapperen."
Skeletten in doosjes
Hoewel de vondst volgens archeologen uniek is, hoor je er dit jaar niet ontzettend vaak over. En dat heeft een reden: de botten gaan de onderzoeksmolen in. Gedroogd en al gaat een zending, per individu verpakt in een doos, naar Vlaanderen. Overige resten worden naar Britse onderzoekers vervoerd.
Ondertussen blijft de internationale pers geïnteresseerd in de vondst. Zeker als in februari aan de rand van hetzelfde veld in Vianen nóg een hoop extra botten worden gevonden. Die blijven - in tegenstelling tot het andere graf - wel in de grond liggen. Archeologen gaan met scanapparaten het stuk land te lijf om op die manier de gevonden resten in kaart te brengen.
Deze zomer is het dan eindelijk zover: het is tijd om de onderzoeken van 'eerste' vondst te starten. We mogen een kijkje nemen bij April Pijpelink, de fysisch antropoloog die er in haar eigen huis in Vlaanderen onderzoek naar doet. Botje voor botje, welteverstaan. 81 skeletten liggen in haar kelder, met uiterste precisie geordend.
'Wie weet waren het vechtjassen'
Haar doel: de gevonden resten uit het graf een gezicht geven, al is het eeuwen later. De geruchten in de vrijstad gaan namelijk al dat het om Britse soldaten zou gaan die in het 18e-eeuwse Vianen hebben gevochten. Deze zomer is April daar nog niet helemaal zeker van: "Het kan nog alle kanten op. Wel zijn het voornamelijk jonge jongens, voor zover we nu weten. En gezien de artrose die velen op hun polsbotjes hebben, hebben ze hard gewerkt. Wie weet wel vechtjassen, dus."
Of het daadwerkelijk landgenoten van ze waren, onderzoeken Britse onderzoekers in de tweede helft van dit jaar. En dat duurt een hele tijd, weet antropoloog Aprïl. "Alles moet nauwkeurig gebeuren. We moeten conclusies gaan trekken uit het enige dat we nog hebben: de botten. Geen gemakkelijke klus, maar wel een hele mooie, als je het mij vraagt. Hoe vaak maak je mee dat in Nederland zó'n massagraf wordt gevonden dat waarschijnlijk ook nog van historische waarde.”
Hans Kluit vertelt er - als er even geen coronalockdown is - met passie over in zijn stadswandelingen door Vianen. "Dit is natuurlijk een sappig verhaal. Want wie zijn die jongens in vredesnaam? En wat deden ze hier?"
Antwoorden op die vragen zijn er momenteel nog niet. Met de nadruk op 'nog', want de gemeente Vijfheerenlanden laat weten dat in de onderzoeksresultaten in het begin van 2022 duidelijk zullen worden.
Vianees Hans "hoopt" dat de datering van de botten rond de Oostenrijkse Successieoorlog (1740-1748) zal uitkomen. "Ik zal niet zeggen dat we er een wedje op hebben gezet, maar daar gokt onze historische vereniging wel op, ja."
Monaco aan de Lek
Laat onze regio maar eens beseffen hoe uniek Vianen eigenlijk is, wil Hans meegeven. "Ik weet dat natuurlijk al een hele poos, maar er zijn hier hele bijzondere dingen gebeurd. We zijn toch een beetje het Monaco aan de Lek, zeggen wij altijd. Een vrijstad waar de geschiedenis voor het oprapen ligt."
In samenwerking met mediapartner RTV Utrecht
© Stichting Publieke Omroep Buren, Culemborg, Vijfheerenlanden en West Betuwe (1983-2024)