SRC Regio-nieuws

Markante gebouwen – De Sint-Lambertuskerk Buren

REGIO - In het uitzendgebied van SRC FM staan talloze intrigerende gebouwen. We rijden er vaak langs en vragen ons af wat er zich achter die gevels afspeelt of afgespeeld heeft. In deze serie werpen we een verhelderend licht op een aantal van die tot de verbeelding sprekende staaltjes bouwkunst. Deel 5: De Sint-Lambertuskerk in Buren.
 
Tussen de Peperstraat en de Voorstaat  van het pittoreske vestingstadje Buren ligt De Markt. Op nummer vier staat één van de meest bijzondere monumenten die de Oranjestad rijk is: De Sint-Lambertuskerk. 
 
Historie
De Sint-Lambertuskerk kent een roemruchte historie. De kerk werd in 1367 gesticht als een kapel en in 1395 als parochiekerk genoemd naar de heilige Lambertus. De Utrechtse bisschop Frederik van Blankenheim gaf in dat jaar toestemming aan de geloofsgemeenschap in Buren om een zelfstandige parochie te vormen in de Lambertuskerk. In de 15de eeuw werd de kerk uitgebreid met zijbeuken en een nieuw hoofdkoor. Daarmee verkreeg de Sint-Lambertuskerk zijn huidige gedaante. De kerk heeft een monumentale toren met een bovenbouw in renaissancestijl, die werd gebouwd door de Italiaanse architect Alessandro Pasqualini en Pieter Post. De kerk is in de periode 1973 tot 1980 gerestaureerd. De kerktoren werd in 1990 gerestaureerd. Het Bätzorgel dat in de Sint-Lambertuskerk staat, dateert uit 1852.
 
Band met de Oranjes
Tot de zeventiende eeuw is de kerk het dagelijkse ontmoetings- en nieuwscentrum voor de burgerij van Buren. Maar het is ook de plaats waar Maximiliaan van Egmond zijn enige dochter en erfgenaam Anna, op 8 juli 1551, uithuwelijkt aan Willem van Oranje. In het koor ligt het grafmonument van hun dochter Maria, oprichtster van het weeshuis. Hieronder is een grafkelder met vijf loden kisten. Naast Maria liggen hier haar machtige voorvaderen: Frederik van Egmond (ca. 1440-1521), zijn zoon Floris (ca. 1470-1539) en zijn kleinzoon Maximiliaan (1509-1548) waarschijnlijk met zijn echt­genote Francoise de Lannoy (1513-1562). Een aantal straten in één van de nieuwbouwwijken van Buren, in de volksmond ‘Nije buurt’, herinnert hier nog aan. Op 8 juli 1551 trad de toen pas 18-jarige Willem van Oranje in deze Burense kerk in het huwelijk met Anna van Egmond. Het derde kind van Willem van Oranje Maria van Buren is in 1616 begraven in de tombe onder het koor. Ze is op 23 oktober 1616 bijgezet in de grafkelder van haar Egmondse voorgeslacht in deze kerk.
 
Bezienswaardigheden
De Hervormde Kerk (St. Lambertus) was in oorsprong eenbeukige kapel uit het derde kwart van de 14de eeuw. Deze is in 1395 tot parochiekerk verheven en waarschijnlijk in het eerste kwart van de 15de eeuw met zijbeuken uitgebreid, waarna omstreeks of na het midden van de 15de eeuw het hoofdkoor verrees. De noordbeuk, aanvankelijk met noorderzijkoor, dat in 1733 werd afgebroken, is gebouwd in de 16de eeuw. Het koor, ‘t middenschip en de noorderzijbeuk dragen houten tongewelven; over de zuidbeuk een kwarttongewelf. De kerk is een bezienswaardigheid. In de kerk zelf zijn ook een aantal bezienswaardigheden te bewonderen. De inventaris van de kerk omvat o.a.: een preekstoel uit de eerste helft van 17de eeuw met een koperen lezenaar uit ongeveer dezelfde tijd, vier koperen kaarsenkronen uit de 17de eeuw, een houten tekstbord in geschilderde omlijsting uit het tweede kwart van de 17de eeuw en een aantal 16de en 17de -eeuwse grafzerken. Er staat een monument uit 1900 voor Maria van Nassau (1556-1616), tweede dochter van Anna van Egmond en Willem van Oranje, op het koor.
 
Toren
De toren van de Hervormde Kerk bestaat uit een kort na 1395 gebouwd, vierkant benedendeel van baksteen, verlevendigd door eenvoudige spaarvelden, waartegen in de 16de eeuw een veelhoekige traptoren aan de westzijde verrees. Bovenbouw van drie achtkanten, waarvan het onderste, waarschijnlijk van Pasqualini, omstreeks 1540, Toskaanse halfzuiltjes en geprofileerde natuurstenen galmgaten met rondbogen op imposten heeft. Het tweede en derde achtkant van baksteen en hout, waartussen een koepeldak, zijn ontworpen door Pieter Post en voltooid in 1665. De klokkenstoel met gelui van twee klokken, waarvan één van J., F. en T. Simon, 1615. Deze heeft een diameter van 109 centimeter.
 
Orgels
De Sint-Lambertuskerk heeft twee orgels. 1. Het Witte-orgel. Dit is het hoofdorgel en een Rijksmonument. Het is in 1852 geleverd door C.G.F. Witte (firma J. Bätz & Co.) uit Utrecht. In 1889 reinigt zijn zoon J.F. Witte (fa. J. Bätz & Co.) in Utrecht het instrument. In 1953-1954 werkt de firma J.C. Sanders & Zoon uit Utrecht aan het orgel en breidt het uit met een zelfstandig pedaal. De firma S.F. Blank uit Herwijnen restaureert het in 1980 en brengt het orgel terug in de situatie van 1852. 2. Het Koororgel. Dit koororgel is in 1992 vervaardigd door de firma Flentrop Orgelbouw uit Zaandam.
 
Overdracht
De Sint-Lambertuskerk van Buren is op vrijdag 12 december 2014 overgedragen aan de Stichting Oude Gelderse Kerken (SOGK). In de kerk behorend tot de Hervormde Gemeente Buren vinden nog steeds kerkdiensten plaats. Daarnaast krijgt de kerk een eigen plaatselijke commissie (PC) die aan het werk gaat om andere activiteiten te ontwikkelen waarmee de reguliere lopende kosten gedekt kunnen worden. Die activiteiten bestaan onder andere uit het openstellen van de kerk en het verkopen van gepaste artikelen. De SOGK zal zorgdragen voor het duurzaam beheer en behoud van de kerk. De Hervormde Gemeente Buren is onderdeel van de Protestantse Streekgemeente tussen Lek en Linge. De hervormde gemeente is een gemeente van het brede midden, met zowel leden die zich rekenen tot de Gereformeerde Bond als leden die zich vrijzinnig noemen.

Meer Regio-nieuws