REGIO - Volgende week is het herfstvakantie in Midden Nederland. Traditioneel een week waarin je walnoten kunt rapen. Vroeger een feest voor de jeugd die er met stokken op uittrok om ‘noten te knoken’. Knoken, het gooien met stokken om de noten uit de boom te smijten, mag op veel plaatsen niet meer.
Wat gelukkig nog wel mag is noten rapen. En dat kan op heel veel plekken in de Betuwe. We hebben bekende plaatsen als Beesd, waar in de Mariënwaerdt honderden bomen staan. In Enspijk staan er veel. Buren kent twee concentraties van walnotenbomen: de Toer en de Wal. Daarnaast vind je ze op plekken als achter de Put en in stukken van het buitengebied.
Zware grond Erichem heeft er tientallen staan. Het dorp heet in carnavalstijd zelfs Notendarp. Verder oostwaarts zijn de dorpen Maurik en Eck en Wiel dik bezaaid met notenbomen. Hoe komt het dat er in de Betuwe zoveel noten bomen staan? Historicus Jan Hoogendoorn uit Maurik heeft er een verklaring voor. “Dat ligt aan de zware grond die we hier in dit stuk van de Betuwe hebben. Ga je veder naar het Oosten, richting de gemeente Neder-Betuwe, dan vind je er vrijwel geen enkele meer.” Hoe komt de walnoot, of okkernoot in ons land terecht? De walnoot - wetenschappelijke naam Juglans regia - komt oorspronkelijk uit Azië. De Romeinen namen de boom mee naar Italië en vervolgens naar Duitsland en Frankrijk. In Frankrijk werden zeer veel walnootbomen aangeplant. Van hieruit veroverde de noot heel Europa. Toen de Germaanse volkeren de walnoot leerden kennen, was deze voor hen dus van Romaanse oorsprong. Daarom kreeg hij bij ons de naam Waalse noot, 'noot uit het land van de Walen' (Gallië en Italië) ter onderscheiding van de hazelnoot, die hier inheems was.
Huwelijkssymbool Bij de Romeinen was de walnoot een symbool van het huwelijk. Na de bruiloft gooide de bruidegom een handvol walnoten naar zijn jeugdige gasten - zoals nu bij ons de bruid haar boeket wegwerpt. Plinius bracht deze symboliek in verband met de vernuftige structuur van de noot: de deels gescheiden helften van de kern genieten de bescherming van één harde dop. Minder waarschijnlijk achtte hij de verklaring dat gasten de noten tegen de kamer gooiden waar de bruid werd ontmaagd om hiermee haar gekerm te overstemmen.
Krachtig geneesmiddel Volgens Plinius was de walnoot ook een krachtig geneesmiddel. Zo zou de noot, vermengd met onder andere olie en honing, goed zijn tegen onder meer keel- en oorontsteking, verstuikingen, huiduitslag, dysenterie, zweren en blauwe plekken, hondenbeten, cariës en kaalhoofdigheid. Bovendien gebruikten Romeinse vrouwen het sap van de walnoot om hun haar een rode gloed te geven. In Nederland kende men voorheen zeer veel verschillende walnootbomen. Serrurier (1806) onderscheidde maar liefst veertien verschillende soorten, waaronder de kraaknoot, de dunschillige paardennoot, de boternoot, de bloed-walnoot, de St. Jansnoot en de grote en de kleine steen-okkernoot.
Gezondheidsvoordelen van de walnoot Veel studies hebben aangetoond dat de walnoot inderdaad een geneeskrachtige werking heeft en dat deze zou zelfs ziektes zou kunnen voorkomen. Enkele ziektes als depressie, ADHD, psychoses, ziekte van Alzheimer, hart- en vaatziekten, auto-immuunziekte en oogziekte. Walnoten helpen om kalm te blijven in stressvolle situaties. Omdat de hersenen voor 8% uit Omega-3 vetzuren bestaan zijn veel ziektes waarbij de walnoot hulp biedt, gerelateerd aan de hersenen. Die relatie met hersenen is in één oogopslag duidelijk. Het gezondheidseffect van noten kun je aantonen met een spiertest. Neem een walnoot in je hand en vraag iemand om je zijwaarts gehouden arm naar beneden te drukken. Dat gaat heel moeizaam. Neem nu een klontje of schepje suiker in je hand. Het effect daarvan is dat je dan kracht verliest. Niemand weet precies hoe het werkt, maar het is overduidelijk voelbaar.
Unieke samenstelling Buiten dat walnoten dus erg gezond en lekker zijn, zijn ze rijk aan eiwitten, vitaminen, omega 3-vetzuren, mineralen, spoorelementen, lecithine en oliën. Walnoten zijn echt uniek vergeleken met andere noten, omdat het vet in walnoten hoofdzakelijk bestaat uit meervoudig onverzadigde vetzuren. Een walnoot bestaat uit 26 calorieën en een portie walnoten (28 gram) bevat 183 calorieën, waarvan 153 calorieën afkomstig zijn uit vetten. Naast omega-3-vetten (het schijnt zelfs bewezen te zijn dat het remmend zou werken bij borst- en darmkanker) en vezels bevat de walnoot nog vele andere positieve voedingsstoffen: Magnesium, Vitamine E, Koper, Polyfenolen, Eiwitten, Calcium, Selenium, Vitamine B6, Arginine, Melatonine, Zink, Mangaan. Allemaal mooie termen, maar het belangrijkst is dat ze dus zeer gezond zijn. Over melatonine gesproken (een hormoon dat nodig is om in slaap te vallen): negen walnoten per dag zijn voldoende om heerlijk in slaap te vallen en het reguleren van een goede nachtrust. Bovendien als je ze zelf gaat rapen in één van de notendorpen of stadjes in de regio, dan leidt die ontspannende activiteit in de buitenlucht alleen al tot een betere nachtrust.
Toepassingen van de bladeren van de walnoot Van de verse bladeren, die we vooral in de maand juni kunnen plukken, is thee te maken. Deze thee is doeltreffend bij spijsverteringsproblemen en om het bloed te zuiveren. In het badwater helpen de walnotenbladeren tegen acne, etterende huiduitslag, zweetvoeten, witte vloed en soepele gewrichten. De walnoten zelf zijn gedroogd uiteraard heerlijk om zo te eten, of verwerkt in koek, cake, in de salade, enzovoorts. De spirituele betekenis van de walnoot is levenskracht, plezier, overvloed, vreugde, wijsheid, orakelboom, trots en een nieuw begin. En dan te bedenken dat ze in de Betuwe overvloedig en gratis aanwezig zijn. Moeder natuur zorgt goed voor ons.
