EVERDINGEN - Vrijwilligers Frits en Gerard staan op de barricade, laat dat even duidelijk zijn. Want het is zó nat in Fort Everdingen dat je de historische tekeningen gewoon van de muur ziet vallen. De schilderingen zijn gemaakt door Duitse soldaten in de Tweede Wereldoorlog. Nazi-propaganda, dus. Maar ook die verhalen moet je bewaren, vinden ze. "Als we niks doen, zie je over twee jaar geen enkele penseelstreek meer."
Sleutel in het gat, even naar rechts draaien en een zware deur gaat open. We zijn het terrein van Fort Everdingen opgelopen. Wat meer achterin vind je gebouw A11. "Stel je even voor dat het begin jaren 40 is", zegt Frits Feunekes. "Toen liepen waarschijnlijk veel Duitse soldaten af en aan. En dat kun je vandaag de dag nog erg goed terugzien."
Samen met vrijwilligersmaat Gerard Walraven stapt hij nog eens dichter naar de tekeningen toe. De neus van Winston Churchill is er inmiddels ook afgebladderd, melden ze elkaar. Want zo slecht gaat het met de kwaliteit van de 'kunst'. "Het ligt aan het grondwaterpeil", weet Gerard. "Die zit maar 20 centimeter onder deze vloer. En dat trekt zó die muren in. Tja, dat houden ze niet meer lang vol."
Je ziet het op de grond: er ligt - verspreid over de hele bunker - een spoor van stukjes muur. Er liggen zelfs plasjes water op de vloer, zo vochtig is het in de ruimte. En da's zonde, vindt Frits. "Ja, want kijk nou naar alle verhalen die we aan de hand van de schilderingen kunnen vertellen. Het is een unieke verzameling prenten, vindt ook de Rijksdienst van Cultureel Erfgoed. "Zie bijvoorbeeld deze prent van Churchill als keizer Nero, die allerlei zotte beslissingen maakt. Zo'n tekening was bedoeld om de Duitse moed erin te houden. Om in de hoofden van de soldaten de geallieerden minder sterk te laten lijken."
Laagje om de tekeningen Wat de oplossing is? Ze hebben zich er al een beetje in verdiept, met dank aan restauratie-experts. Een glasplaat ervoor werkt niet, en het grondwater onder het hele fort laten dalen ook niet. Maar een laagje over de tekeningen, alsof je het 'sealt'? "Als specialisten dat doen, kan de wateraantasting worden voorkomen. Maar ja, dat kost wel een berg geld."
Het kost inderdaad geld, én het mag niet zomaar. Je mag immers niet zomaar iets aan een fort veranderen. Daarom zijn de vrijwilligers van de stichting Honswijk Everdingen in gesprek met allerlei lagen binnen de overheid: van de gemeente Vijfheerenlanden tot de provincie Utrecht. "We hebben goede hoop dat ze ons toestemming geven om de tekeningen te beschermen", zegt Gerard. "Al komen we dan gelijk op punt twee: geld. Maar dan gaan we de boer op, hoor. En het houdt ons vrijwilligers ook van de straat, zullen we maar zeggen."
Waarom wil deze stichting de schilderingen bewaren? Bijna nergens in Nederland heb je zo'n collectie aan schilderingen uit de Tweede Wereldoorlog. "We kunnen met de prenten mensen blijven bijpraten over hoe het in de oorlog ging", legt Frits uit. "Het laat zien hoe Everdingen is verbonden met oorlog. Waarom er jodensterren werden getekend door Duitse soldaten in dit kleine plaatsje. En waarom we niet moeten vergeten hoe belangrijk de vrijheid is die we nu kennen."
