TIEL - We lopen allemaal weleens door een straat en denken: “Hoe komt die eigenlijk aan zijn naam?” In onze zomerserie Vragen naar de bekende weg zoekt SRC het voor u uit. Elke dag duiken we in de geschiedenis van zulke bijzondere straatnamen uit Tiel en omstreken en ontdekken we de betekenis hierachter. Wie tegenwoordig door de Kromme Elleboog in Tiel wandelt, ziet een rustige straat met een mix van oude en moderne woningen. Maar achter die naam en gevels gaat een geschiedenis schuil die teruggaat tot armoede, ziekte-uitbraken en buurtinitiatieven. 

Een bocht om de molen 
In het kort dankt De Kromme Elleboog zijn naam simpelweg aan zijn kromme vorm. Die kromming ontstond omdat de weg oorspronkelijk langs de noordwestzijde van de Binnenmolen liep. Volgens Stratenintiel.nl hoorde het gebied vroeger bij Sint Wolburg, onderdeel van het domein van de Sint Walburgkerk. 

Uit het archief van de gemeente Tiel blijkt dat in 1938 raadslid Van Rosmalen en 24 medeondertekenaars geprobeerd hebben de straat een andere naam te geven: Prins Bernhardstraat. De reden? ‘Kromme Elleboog’ werd toen door sommigen geassocieerd met armoede en ‘minder gunstige zaken’. Een alternatieve naam, Binnensingelstraat, werd zelfs genoemd. Toch besloot het college van B&W de oude naam te behouden. 

Cholera en krotten 
Aan het eind van de 19e eeuw had de straat een beruchte reputatie. “Ellendige woningen” noemde arts dr. Pameijer ze in 1892. Hij pleitte voor een verordening om huizen onbewoonbaar te verklaren, uit angst voor epidemieën. Die angst was gegrond: tijdens de cholera-uitbraak van 1866 vielen in deze buurt de meeste slachtoffers, zo blijkt uit het archief van de gemeente. 

In het Regionaal Archief Rivierenland is te vinden dat de straat toentertijd dichtbevolkt was en dat er geen goede riolering was. Bewoners zouden er ook varkens en geiten hebben gehouden. Rond 1904 adviseerde de Gezondheidscommissie om 20 van de 30 woningen te slopen. Bezoekende commissieleden spraken van “allerellendigsten toestand dezer krotten”.  

Feest in de achterbuurt 
Toch kende de straat ook saamhorigheid. Uit krantenstukken van die tijd blijkt dat in 1896, ter ere van de verjaardag van koningin Wilhelmina, bewoners ondanks hun armoede geld en moeite in versieringen staken. Er was een guirlandes (slingers van bloemen groen en/of vruchten) en een ereboog. Voor dit tafereel werden zij persoonlijk bedankt door de koningin. Twee jaar later, bij het bezoek van twee koninginnen, herhaalde werd opnieuw de straat versierd op deze manier. 

"Straat voor bedriegers"
Tijdens een show van cabaretier Pierre Leenhouts in 1921 stelde hij voor een nieuw adresboek te maken waarin dezelfde soort mensen in één straat worden bijeengebracht. Hierbij noemde hij de Kromme Elleboog de "straat voor bedriegers". 
 
Woningverbetering en nieuwbouw 
In 1907 werd de straat voor het eerst degelijk bestraat. Na de Tweede Wereldoorlog kwamen er de eerste naoorlogse woningen, gebouwd onder het Bouwplan 1946. 

De 21e eeuw bracht opnieuw verandering. In 2006 verdwenen een aantal huizen tijdens de sloop van Andreashage. In 2012 verrezen negen nieuwe woningen als onderdeel van het Dominicuskwartier, en in 2021 kwamen daar nog zeven huizen bij. 

Vandaag de dag
Nu telt de Kromme Elleboog achttien adressen. Aan de kant van de Binnenmolenstraat doen nog enkele oudere panden herinneren aan vroeger. De rest is modern, maar wie goed kijkt ziet dat deze rustige bocht door Tiel ooit het toneel was van armoede, strijd voor betere leefomstandigheden én echte Tielse saamhorigheid. 

Deze rubriek 'Vragen naar de bekende weg' is een initiatief van SRC om lokale geschiedenis toegankelijk te maken en meer verbinding te creëren met de plek waar we wonen. Heeft u zelf een straatnaam waar u nieuwsgierig naar bent? Laat het ons weten via Facebook of redactie@src.fm.